Nnp 4 2012:neurologia 1-2006.qxd.qxd

Zespó³ post-polioCzêœæ II. Postêpowanie terapeutyczne Post-polio syndrome Part II. Therapeutic management Zak³ad Neuropatologii, Instytut Medycyny Doœwiadczalnej i Klinicznej im. M. Mossakowskiego Polskiej Akademii Nauk, Warszawa, Polska Neurologia i Neurochirurgia Polska 2012; 46, 4: 372-378DOI: 10.5114/ninp.2012.30270 Pacjenci z zespo³em post-polio powinni siê znajdowaæ pod The care of patients with post-polio syndrome ought to be car- opiek¹ wielospecjalistycznego zespo³u, z³o¿onego z lekarzy, ried out by a multidisciplinary team of specialists, including rehabilitantów, psychologów oraz pracowników opieki socjal- medical professionals, specialists of rehabilitation, psycholo- nej. W celu zmniejszenia objawów zespo³u post-polio mo¿na gists and social workers. Many therapeutic strategies might stosowaæ ró¿ne strategie lecznicze. Obecnie postêpowanie be employed to reduce the late effects of polio. Today, the ma - terapeutyczne oparte jest na metodach niefarmakologicznych, nagement of post-polio syndrome is based on non-pharma- obejmuj¹cych modyfikacjê stylu ¿ycia, zmniejszenie aktyw- cological intervention, including lifestyle modification, dec - noœci fizycznej, stosowanie okresów odpoczynku oraz pro- rease of physical activity, rest periods during the day and an wadzenie indywidualnego programu rehabilitacji.
individually tailored training program.
S³owa kluczowe: polio, zespó³ post-polio, póŸne efekty polio, Key words: polio, post-polio syndrome, late effects of polio, niaæ liczne, dodatkowe, póŸne powik³ania polio oraz pro-ces starzenia, poniewa¿ osoby, które przeby³y zaka¿enie Zespó³ post-polio (post-polio syndrome – PPS) stanowi polio w latach 50. ubieg³ego wieku, obecnie wkraczaj¹ jednostkê chorobow¹ o okreœlonych kryteriach diagno- w 6. i 7. dekadê ¿ycia [4–6]. Zespó³ post-polio, ze wzglê - stycznych [1], jednak pacjenci z póŸnymi objawami polio du na udokumentowany przewlek³y przebieg, powinien czêsto maj¹ trudnoœci z uzyskaniem prawid³owego roz- byæ traktowany jako przewlek³e schorzenie neurologiczne poznania i leczenia. Wynika to zarówno z heterogenno- œci demonstrowanych objawów klinicznych, ci¹gle nie dokoñca wyjaœnionej etiopatogenezy, braku specyficznych testów diagnostycznych, jak i braku zrozumienia istoty zespo³u post-polio w œrodowisku medycznym [2,3].
Postêpowanie terapeutyczne w przypadku pacjentów Zespó³ post-polio jest schorzeniem o zró¿nicowanej z PPS powinno byæ wielokierunkowe i musi uwzglêd- symptomatologii. Nie ma dwóch osób po polio i dwóch Adres do korespondencji: prof. dr hab. Ewa Matyja, Zak³ad Neuropatologii, Instytut Medycyny Doœwiadczalnej i Klinicznej im. M. Mossakowskiego PAN,ul. Pawinskiego 5, 02-106 Warszawa, e-mail: [email protected]ê otrzymano: 1.07.2011; przyjêto do druku: 21.09.2011 Neurologia i Neurochirurgia Polska 2012; 46, 4 miêœni u tej samej osoby, które wykazywa³yby taki sam programie æwiczeñ, ustalonym indywidualnie na podstawie stopieñ uszkodzenia, dlatego leczenie wymaga komplek - nasilenia os³abienia miêœni i ogólnego stanu zdro wia sowej oceny stanu zdrowia pacjenta [7]. Nale¿y wzi¹æ pod [4,19] oraz fizjoterapii [20]. Wczeœniejsze badania su- uwagê problemy medyczne, psychospo³eczne oraz zawo- ge rowa³y, ¿e wyczerpuj¹ce æwiczenia czêœciowo odner- dowe pacjenta. Postêpowanie terapeutyczne powinno wionych miêœni mog¹ powodowaæ ich przeci¹¿eniebyæ prowadzone przez interdyscyplinarny zespó³, w sk³ad i postêpuj¹ce os³abienie [21,22], brakuje jednak dowo-którego wchodz¹ lekarze ró¿nych specjalnoœci (neuro- dów, ¿e nadmierna aktywnoœæ w sposób trwa³y mo¿e lodzy, pulmonolodzy, laryngolodzy, kardiolodzy, ortope- uszkadzaæ miêœnie zajête wczeœniej przez polio. Przyczyn¹ dzi, psychiatrzy itp.), rehabilitanci, fizjoterapeuci, diete- os³abienia miêœni wskutek nadmiernego przeci¹¿enia tycy, pielêgniarki, psycholog i pracownik socjalny [6,8,9].
jest wyczerpanie metaboliczne, przekraczaj¹ce wydolnoœæ Istotny wp³yw na proces leczniczy maj¹ tak¿e tzw.
poszczególnych miêœni [23]. Ró¿ne sposoby utrzymy- grupy wsparcia, np. portale internetowe grupuj¹ce oso- wania aktywnoœci fizycznej u pacjentów z PPS, w³¹czaj¹c by po polio; w Polsce taki serwis dzia³a pod adresem: http:// æwiczenia izokinetyczne, izometryczne i wytrzyma³oœcio- postpolio.ofoonr.lublin.pl/. Leczenie pacjentów z PPS we, mog¹ siê okazaæ skuteczne, je¿eli tylko nie nasilaj¹ powinno uwzglêdniaæ wtórne procesy chorobowe oraz pro- objawów klinicznych [24–30]. Program æwiczeñ izo- ces starzenia siê. Ponadto nale¿y pamiêtaæ, ¿e osoby, któ- metryczno-izokinetycznych, które „nie nasilaj¹ znu¿enia”, re nie spe³niaj¹ wszystkich kryteriów diagnostycznych PPS, wyraŸnie poprawia si³ê miêœni, wymaga jednak unikania mog¹ odczuwaæ narastaj¹c¹ dysfun kcjê ruchow¹ i wyma- przeci¹¿enia oraz stosowania okresów odpoczynku pomiê - gaæ odpowiednich strategii terapeu tycznych [10].
dzy kolejnymi æwiczeniami [23,30–34]. Trzeba pa miê -taæ, ¿e koszt energetyczny podczas aktywnoœci ruchowej W leczeniu PPS nie ma wypracowanych standardów.
u osób po polio jest znacznie wiêkszy ni¿ u osób zdro- Jego podstawowym celem jest zmniejszenie objawów wych [35,36]. Polecan¹ metod¹ pozwalaj¹c¹ utrzymaæ zmêczenia i os³abienia miêœni oraz utrzymanie sprawnoœci miêœnie w dobrej kondycji s¹ krótkotrwa³e, np. 15-minu- fizycznej. Jest to leczenie objawowe i wspomagaj¹ce, a oce- towe, æwiczenia nienasilaj¹ce znu¿enia, wykonywane co na jego efektywnoœci pozostaje subiektywna [4,11,12]. drugi dzieñ, co zapewnia³oby odpowiedni¹ regeneracjê Do najbardziej skutecznych metod ³agodzenia obja- miêœni [9]. Do tej pory nie przeprowadzono jeszcze wów PPS nale¿y tzw. metoda „przyspieszania i zwal- d³ugofalowej oceny skutecznoœci takich æwiczeñ, niemniej niania”, zaproponowana przez Lauro Halsteada w 1998 r.
wstêpne wyniki sugeruj¹ ich pozytywny efekt na znu¿enie [13], w której podstawowym zaleceniem jest modyfikacja i aktywnoœæ fizyczn¹ po pierwszym roku terapii [20,37]. stylu ¿ycia z ograniczeniem aktywnoœci fizycznej i redu- Wydaje siê, ¿e æwiczenia w wy¿szej temperaturze oto- kowaniem stresu psychicznego. Pacjentom zaleca siê czenia, np. w rejonach o ciep³ym klimacie, mog¹ dawaæ wadzenie regularnych przerw na odpoczynek, lepsze efekty [38]. Ciep³o wywiera efekt przeciw bólowy sen/drzemkê w ci¹gu dnia, indywidualny program æwi- i æwiczenia w ciep³ej wodzie zmniejszaj¹ napiêcie miêœni.
czeñ, u¿ywanie lekkich ortez i aparatów zapobiegaj¹cych Æwiczenia dynamiczne w wodzie mog¹ równie¿ wp³ywaæ nadmiernemu przeci¹¿eniu koñczyn oraz kontrolê masy korzystnie na uk³ad sercowo-naczyniowy i poprawiaæ ogól- cia³a [14,15]. Bruno i wsp. [16] zalecaj¹ pacjentom po polio „10 przykazañ” i tzw. z³ot¹ zasadê polegaj¹c¹ na zre- Krótkotrwa³e æwiczenia si³owe o umiarkowanym na- zygnowaniu ze wszystkich aktywnoœci, które wywo³uj¹ tê¿eniu i z d³ugimi okresami odpoczynku s¹ równie¿ sku- znu¿enie, os³abienie lub ból. Zmiana stylu ¿ycia oraz sto- teczne w rehabilitacji pacjentów po polio [25,40]. Æwi- sowanie technik oszczêdzaj¹cych energiê w znacz¹cy spo- czenia aerobowe u osób doœæ sprawnych fizycznie mog¹ sób mog¹ zmniejszyæ objawy znu¿enia [17]. Nale¿y jed- poprawiæ ogóln¹ kondycjê i wytrzyma³oœæ uk³adu miêœ - nak pamiêtaæ, ¿e w przypadku uszkodzeñ strukturalnych niowego, bez potêgowania uszkodzenia os³abionych tworu siatkowatego aktywuj¹cego (reticular activating sys- tem – RAS) [18], zmiana stylu ¿ycia mo¿e nie przynieœæspodziewanych korzyœci. Odpowiednie ortezy, szczególnie lekkie ortezy wêglo- we, mog¹ zmniejszaæ zaburzenia biomechaniczne, osz - Postêpowanie rehabilitacyjne w przypadku pacjentów czêdzaæ energiê os³abionych miêœni i poprawiaæ zdolnoœæ z PPS powinno siê opieraæ na odpowiednio dobranym chodzenia [1,43,44]. U¿ywanie dodatkowych po mocy: Neurologia i Neurochirurgia Polska 2012; 46, 4 kul, chodzików lub wózków, mo¿e zwiê kszyæ mobilnoœæ wymaga dalszych badañ z randomizacj¹ [58]. Podawa- pacjentów i u³atwiæ im codzienn¹ aktywnoœæ, uwalniaj¹c nie prednizonu i amantadyny nie przynosi³o równie¿ spo- jednoczeœnie od stresu zwi¹zanego z ryzykiem uszko- dziewanych efektów terapeutycznych [59,60].
Du¿e nadzieje wi¹zano z suplementacj¹ koenzymu Q10, który mo¿e wp³ywaæ pozytywnie na metabolizm ener-getyczny miêœni u pacjentów po polio. Koenzym Q10 wyka- zuje w³aœciwoœci antyoksydacyjne, wp³ywa na fosforylacjê Os³abienie miêœni oddechowych, w po³¹czeniu z de - oksydacyjn¹ mitochondriów oraz na kr¹¿enie obwodowe formacj¹ klatki piersiowej w postaci skoliozy lub kifo- miêœni [61]. Badania nie wykaza³y jednak korzystnego skoliozy, mo¿e nasilaæ objawy niewydolnoœci oddecho- efektu terapeutycznego koenzymu Q10 w PPS [62].
wej. U takich pacjentów wskazane s¹ æwiczenia miêœni W terapii PPS rozwa¿ano równie¿ leki, mog¹ce po - od dechowych, rzucenie palenia oraz mobilizacja odkrz - prawiæ funkcjonalnoœæ uszkodzonych lub os³abionych ko- tuszania wydzieliny zalegaj¹cej w drogach oddechowych mórek nerwowych, stosowane w miastenii (pirydostygmi- [45,46]. Pocz¹tkowo zaburzenia oddechowe wymagaj¹ na) oraz w chorobie Parkinsona (bromokryptyna) [63]. jedynie wspomagania oddechu podczas snu. Podstawo - Do leczenia przewlek³ego znu¿enia próbowano w³¹ - wymi technikami terapeutycznymi powinny byæ w takich czyæ leki stosowane w depresji [64]. W niektórych do nie- przypadkach nieinwazyjne techniki przerywanej wentyla - sieniach stwierdzono efektywnoœæ trójpierœcieniowych cji z dodatnim ciœnieniem w drogach oddechowych (in - leków przeciwdepresyjnych w leczeniu znu¿enia, co mo¿e ter mittent positive pressure ventilation – IPPV), z aplika- wynikaæ ze zmniejszenia bólu oraz mo¿liwego efektu seda- torem ustnym lub nosowym [47]. Wczesne wprowadzenie tywnego, nie mo¿na jednak wykluczyæ bezpoœredniego nieinwazyjnych pomocy oddechowych mo¿e zapobiec wp³ywu na neuroprzekaŸniki: serotoninê i noradrenalinê.
ostrej niewydolnoœci oddechowej, powik³aniom w postaci Do tej pory wyraŸny efekt terapeutyczny u pacjentów zaka¿eñ dróg oddechowych, hiperkapni i rozwoju serca z PPS uzyskano jedynie przy do¿ylnym podawaniu p³ucnego, najczêœciej wymagaj¹cego hospitalizacji lub immunoglobulin (IVIG) [65–69]. Badania zosta³y prze- intubacji [48]. Pacjenci rzadko wymagaj¹ d³ugotrwa³ej prowadzone na du¿ej grupie pacjentów, nie okreœlono jed- wentylacji mechanicznej, chocia¿ w okresie oko³oopera- nak dawki ani optymalnego czasu podawania leku [4].
cyjnym mo¿e byæ konieczne prowadzenie przed³u¿one- Potencjalny efekt terapeutyczny IVIG mo¿e byæ wywo - go oddechu za stêpczego. Tylko u niektórych pacjentów ³ywany poprzez kilka mechanizmów, w tym wp³yw na nale¿y rozwa¿yæ zastosowanie technik inwazyjnych z tra- receptory Fc, modulacjê aktywacji komórek B i T, neu- cheostomi¹ i kontrolowan¹ wentylacj¹ mechaniczn¹ [49].
tralizacjê patogennych przeciwcia³ oraz zmniejszenie Profesjonalne leczenie powinno równie¿ obejmowaæ stê¿eñ cytokin zapalnych w p³ynie mózgowo-rdzeniowym.
pacjentów po polio z objawami dysfagii i dysfonii [50– Terapia IVIG, pomimo potencjalnych efektów ubocznych, 52] oraz zaburzeniami po³ykania [53]. Problemy odde- uwa¿ana jest za doœæ bezpieczn¹ w licznych chorobach chowe i dysfagia musz¹ byæ traktowane jako potencjal- autoimmunologicznych, np. w zespole Guillaina-Barrégo i w przewlek³ej polineuropatii demielinizacyjnej. Dlate-go wydaje siê, ¿e w wybranych przypadkach PPS lecze-nie IVIG mo¿e byæ atrakcyjn¹ strategi¹ terapeutyczn¹.
W farmakoterapii pacjentów z PPS nale¿y unikaæ leków narkotycznych lub innych leków wp³ywaj¹cych na Leczenie farmakologiczne nie odgrywa znacz¹cej roli oddychanie. Przy stosowaniu analgetyków ³agodz¹cych w terapii pacjentów z PPS. W wiêkszoœci przypadków ból wa¿ne jest utrzymanie aktywnoœci ruchowej. testowane leki o ró¿nym punkcie uchwytu (leki przeciw -zapalne i neuroprotekcyjne) nie wykaza³y pozytywnychefektów. Pirydostygmina i modafinil nie wywiera³y ko - rzystnego efektu w znu¿eniu, utrzymaniu si³y miêœnio-wej oraz nie wp³ywa³y na poprawê jakoœci ¿ycia [54–57].
U pacjentów po polio mog¹ wystêpowaæ liczne pro- W jednym badaniu potwierdzono pozytywny efekt blemy ortopedyczne, spowodowane przewlek³ym, nie- lamo tryginy na znu¿enie, jakoœæ ¿ycia i ból po 2 i 4 ty - prawid³owym obci¹¿eniem uk³adu kostno-stawowego.
godniach, by³o to jednak badanie bez grupy kontrolnej Powstaj¹ce deformacje strukturalne w obrêbie koœci i sta- otrzymuj¹cej placebo i ocena skutecznoœci tego leku wów mog¹ powodowaæ objawy uciskowe nerwów obwo- Neurologia i Neurochirurgia Polska 2012; 46, 4 dowych i prowadziæ do zaburzeñ czynnoœciowo-struktu- typu A. Nie wiadomo, czy ten typ behawioralny stanowi ralnych, np. wywo³ywaæ utrwalone ustawienia zgiêciowe, wypracowany sposób radzenia sobie z przewlek³¹ chorob¹, z³amania, jak równie¿ nasilaæ zmiany zwi¹zane z osteo - czy te¿ jest efektem pewnych uwarunkowañ psychospo ³ecz- poroz¹, osteoartroz¹ i skolioz¹. Dlatego pacjenci po polio nych. Czêsto w stosunku do osób po polio u¿ywana jest powinni podlegaæ specjalistycznej opiece ortopedycznej.
nazwa „ocaleni po polio” (ang. postpolio survivors). Wiele Czasami wystarczy proste zaopatrzenie ortopedyczne, ko - lat po stoczeniu walki o zachowanie sprawnoœci fizycznej rekcja stawów skokowych i kolanowych lub odbarczenie i funkcjonowanie spo³eczne, osoby po polio musz¹ ponow- w odcinku szyjnym lub lêdŸwiowym krêgos³upa. W przy- nie zmierzyæ siê z nowymi problemami zdrowotnymi i zaak- padku postêpuj¹cej skoliozy, nasilenie objawów niewy- ceptowaæ powtórne nasilenie niepe³nosprawnoœci [73]. Nie- dolnoœci oddechowej mo¿e stanowiæ wskazanie do operacji korzystn¹ sytuacjê psychiczn¹ potêguje przeœwiadczenie, korekcyjnej krêgos³upa. Pacjenci po polio powinni dbaæ ¿e strategie terapeutyczne proponowane w stosunku do o utrzymanie odpowiedniego wskaŸnika masy cia³a, ponie- póŸnych efektów polio wykazuj¹ ograniczone oddzia³ywa- wa¿ nadwaga czêsto nasila schorzenia ortopedyczne. nie. Pacjenci z rozpoznanym PPS musz¹ zaakceptowaæ nie Os³abienie i zaniki miêœni u pacjentów po polio pro- do koñca poznan¹ etiologiê choroby i niejasn¹ prognozê wadz¹ do du¿ego ryzyka upadków i z³amañ koœci. Polio [74]. Dlatego mog¹ oni prezentowaæ emocje w postaci za - we wczesnym okresie ¿ycia ³¹czy siê ze spadkiem aktyw- przeczenia, z³oœci, frustracji, utraty nadziei, rzadziej nasi- noœci ruchowej i mobilnoœci, co wp³ywa na zmniejszenie lonej depresji [13,74]. Wszystkie te czynniki powoduj¹, ¿e mechanicznego oddzia³ywania na tkankê kostn¹, hamu- pacjenci z zespo³em post-polio powinni podlegaæ ocenie psy- je formowanie koœci przez osteoblasty i nasila procesy chologicznej oraz korzystaæ z indywidualnej lub grupowej resorpcyjne. W populacji osób po polio opisywano czêst- sze wystêpowanie osteoporozy, dlatego pacjenci wymagaj¹oceny densytometrycznej koœci i odpowiednio wczeœnie podjêtej terapii [70,71]. Stwierdzono, ¿e podawanie leków z grupy bisfosfonianów mo¿e zmniejszyæ ryzyko z³amañ Leczenie bólu u pacjentów po polio opiera siê na Pacjenci po polio wymagaj¹ szczególnej uwagi pod- kilku podstawowych zasadach: utrzymaniu prawid³owej czas przeprowadzania zabiegów chirurgicznych i znie- mechaniki cia³a, zaopatrzeniu os³abionych miêœni i sta- czulenia. W okresie oko³ooperacyjnym w postêpowaniu wów oraz modyfikacji stylu ¿ycia. Leczenie bólu typu I w tej grupie chorych powinna obowi¹zywaæ tzw. zasada (PPMP) obejmuje okresowy odpoczynek i æwiczenia roz- dwukrotnoœci [75]. Pacjenci po polio wymagaj¹ poda- ci¹gaj¹ce. Mo¿na stosowaæ ró¿ne leki, najczêœciej wyko- nia dwukrotnie mniejszej dawki œrodka znieczulaj¹cego, rzystuje siê kwas acetylosalicylowy i inne niesteroidowe poniewa¿ nawet ma³a dawka mo¿e dzia³aæ silnie i d³ugo- leki przeciwzapalne, leki rozluŸniaj¹ce miêœnie z klasy trwale wskutek uszkodzenia aktywuj¹cego uk³adu siat- benzodiazepin oraz leki u¿ywane powszechnie w lecze- kowatego, odpowiedzialnego za stan snu i czuwania niu przewlek³ego bólu, np. amitryptylinê. Leczenie bólu [18,76]. Osoby z zaburzeniami oddechowymi mog¹ mieæ z przeci¹¿enia typu II obejmuje modyfikacjê u¿y wania trudnoœci ze skutecznym usuwaniem wziewnych œrod- koñczyn oraz zabiegi z zakresu fizjoterapii, np. krioterapiê, ków znieczulaj¹cych w trakcie wybudzania ze znieczu- ciep³o, ultradŸwiêki, przezskórn¹ stymulacjê elektryczn¹ lenia ogólnego. Problemy mog¹ wyst¹piæ równie¿ przy nerwów oraz czasami niesteroidowe leki przeciwzapalne.
stosowaniu znieczulenia miejscowego, gdy¿ osoby po polio W niektórych przypadkach wskazane s¹ wstrzykniêcia kor- s¹ wra¿liwe na wszystkie zwi¹zki potêguj¹ce os³abienie tykosteroidów lub interwencja chirurgiczna. Leczenie bólu uszkodzonych wczeœniej motoneuronów. Dlatego te¿ biomechanicznego typu III obejmuje edukacjê w zakre- pacjenci z PPS nie powinni byæ poddawani tzw. chirur- sie postawy i biomechaniki chodu, zmniejszenie masy cia³a gii jednego dnia. Znieczulenie podoponowe pod kontrol¹ tomografii komputerowej mo¿e siê okazaæ bardziej bez-piecznym rozwi¹zaniem dla pacjentów z ciê¿k¹ deformacj¹ krêgos³upa, gdy¿ zmniejsza skutki inwazyjnej wentyla-cji mechanicznej [77].
Uwa¿a siê, ¿e istnieje tzw. osobowoœæ polio i osoby, Bardzo wa¿na jest opieka pooperacyjna – osoby po które przeby³y polio, czêsto przejawiaj¹ cechy zachowania polio s¹ dwukrotnie bardziej wra¿liwe na ból i dlatego Neurologia i Neurochirurgia Polska 2012; 46, 4 potrzebuj¹ dwukrotnie wiêkszej dawki leków przeciw- 16. Bruno R.L. The Ten Commandments of PPS. New Mobility. Post- bólowych i to przez dwukrotnie d³u¿szy czas. Zasada dwu- Polio Institute and International Centre for Post-Polio Education krotnoœci obowi¹zuje równie¿ w okresie rekonwalescen- and Research, http://www.postpolioinfo.com/library/tencom.pdf.
17. Rekand T., Korv J., Farbu E. i wsp. Lifestyle and late effects after cji. W przypadku osoby po polio wskazana jest fizjoterapia poliomyelitis. A risk factor study of two populations. Acta w obrêbie ³ó¿ka i powolne uruchamianie.
Neurol Scand 2004; 109: 120-125.
18. Bruno R.L., Cohen J.M., Galski T. i wsp. The neuroanatomy of post-polio fatigue. Arch Phys Med Rehabil 1994; 75: 498-504.
19. Grimby G., Jonsson A.L. Disability in poliomyelitis sequelae.
Modyfikacja trybu ¿ycia, rehabilitacja oraz od dzia - 20. Bertelsen M., Broberg S., Madsen E. Outcome of physiotherapy ³ywania psychospo³eczne maj¹ na celu zachowanie funk- as part of a multidisciplinary rehabilitation in an unselected polio cjonowania pozosta³ych miêœni na optymalnym poziomie population with one-year follow-up: an uncontrolled study. i utrzymania jakoœci ¿ycia pacjentów po polio.
J Rehabil Med 2009; 41: 85-87.
21. Perry J., Barnes G., Gronley J.K. The postpolio syndrome. An overuse phenomenon. Clin Orthop Relat Res 1988; 145-162.
22. Borg K., Borg J., Dhoot G. i wsp. Motoneuron firing and isomyosin type of muscle fibres in prior polio. J Neurol Neurosurg Autorka zg³asza brak konfliktu interesów.
Psychiatry 1989; 52: 1141-1148.
23. Agre J.C. The role of exercise in the patient with post-polio syndrome. Ann N Y Acad Sci 1995; 753: 321-334.
24. Tiffreau V., Rapin A., Serafi R. i wsp. Post-polio syndrome and rehabilitation. Ann Phys Rehabil Med 2010; 53: 42-50.
1. Farbu E., Gilhus N.E., Barnes M.P. i wsp. EFNS guideline on 25. Chan K.M., Amirjani N., Sumrain M. i wsp. Randomized diagnosis and management of post-polio syndrome. Report of controlled trial of strength training in post-polio patients.
an EFNS task force. Eur J Neurol 2006; 13: 795-801.
Muscle Nerve 2003; 27: 332-338.
2. Bruno R.L. Post-polio sequelae: research and treatment in 26. Agre J.C., Rodriquez A.A., Franke T.M. Strength, endurance, the second decade. Orthopedics 1991; 14: 1169-1170.
and work capacity after muscle strengthening exercise in 3. Boyer F.C., Tiffreau V., Rapin A. i wsp. Post-polio syndrome: postpolio subjects. Arch Phys Med Rehabil 1997; 78: 681-686.
pathophysiological hypotheses, diagnosis criteria, drug therapy.
27. Einarsson G. Muscle conditioning in late poliomyelitis. Arch Phys Ann Phys Rehabil Med 2010; 53: 34-41.
4. Farbu E. Update on current and emerging treatment options for 28. Ernstoff B., Wetterqvist H., Kvist H. i wsp. Endurance training post-polio syndrome. Ther Clin Risk Manag 2010; 6: 307-313.
effect on individuals with postpoliomyelitis. Arch Phys Med Rehabil 5. Bartels M.N., Omura A. Aging in polio. Phys Med Rehabil 29. Owen R.R., Jones D. Polio residuals clinic: conditioning 6. Gonzalez H., Olsson T., Borg K. Management of postpolio exercise program. Orthopedics 1985; 8: 882-883.
syndrome. Lancet Neurol 2010; 9: 634-642.
30. Spector S.A., Gordon P.L., Yildiz E. i wsp. Effect of strength 7. Dalakas M.C. How to design a therapeutic study in patients training in patients with post-polio syndrome. A preliminary with the post-polio syndrome. Methodological concerns and status report. Ann N Y Acad Sci 1995; 753: 402-404.
of present therapies. Ann N Y Acad Sci 1995; 753: 314-320.
31. Hildegunn L., Jones K., Grenstad T. i wsp. Perceived disability, 8. Jubelt B. Post-polio syndrome. Curr Treat Options Neurol 2004; fatigue, pain and measured isometric muscle strength in patients with post-polio symptoms. Physiother Res Int 2007; 12: 39-49.
9. Jubelt B., Agre J.C. Characteristics and management of post - 32. Feldman R.M., Soskolne C.L. The use of nonfatiguing stren - polio syndrome. JAMA 2000; 284: 412-414.
gthening exercises in post-polio syndrome. Birth Defects Orig Artic 10. Nollet F., Beelen A., Twisk J.W. i wsp. Perceived health and physical functioning in postpoliomyelitis syndrome: a 6-year 33. Einarsson G., Grimby G. Strengthening exercise program in post- prospective follow-up study. Arch Phys Med Rehabil 2003; 84: polio subjects. Birth Defects Orig Artic Ser 1987; 23: 275-283.
34. Fillyaw M.J., Badger G.J., Goodwin G.D. i wsp. The effects of 11. Elrod L.M., Jabben M., Oswald G. i wsp. Vocational implications long-term non-fatiguing resistance exercise in subjects with post- of post-polio syndrome. Work 2005; 25: 155-161.
polio syndrome. Orthopedics 1991; 14: 1253-1256.
12. Dean E. Clinical decision making in the management of the late 35. Nollet F., Beelen A., Sargeant A.J. i wsp. Submaximal exercise sequelae of poliomyelitis. Phys Ther 1991; 71: 752-761.
capacity and maximal power output in polio subjects. Arch Phys 13. Halstead L.S. Post-polio syndrome. Sci Am 1998; 278: 42-47.
Med Rehabil 2001; 82: 1678-1685.
14. Aston J.W., Jr. Post-polio syndrome. An emerging threat to polio 36. Brehm M.A., Nollet F., Harlaar J. Energy demands of walking survivors. Postgrad Med 1992; 92: 249-256, 260.
in persons with postpoliomyelitis syndrome: relationship with 15. Packer T.L., Martins I., Krefting L. i wsp. Activity and post-polio muscle strength and reproducibility. Arch Phys Med Rehabil 2006; fatigue. Orthopedics 1991; 14: 1223-1226.
Neurologia i Neurochirurgia Polska 2012; 46, 4 37. Davidson A.C., Auyeung V., Luff R. i wsp. Prolonged benefit 56. Trojan D.A., Collet J.P., Shapiro S. i wsp. A multicenter, in post-polio syndrome from comprehensive rehabilitation: randomized, double-blinded trial of pyridostigmine in postpolio a pilot study. Disabil Rehabil 2009; 31: 309-317.
syndrome. Neurology 1999; 53: 1225-1233.
38. Strumse Y.A., Stanghelle J.K., Utne L. i wsp. Treatment of 57. Nollet F., Horemans H., Beelen A. A multicenter, randomized, patients with postpolio syndrome in a warm climate. Disabil Rehabil double-blinded trial of pyridostigmine in postpolio syndrome.
39. Willen C., Sunnerhagen K.S., Grimby G. Dynamic water 58. On A.Y., Oncu J., Uludag B. i wsp. Effects of lamotrigine on exercise in individuals with late poliomyelitis. Arch Phys Med the symptoms and life qualities of patients with post polio syndrome: a randomized, controlled study. NeuroRehabilitation 40. Milner-Brown H.S. Muscle strengthening in a post-polio subject through a high-resistance weight-training program.
59. Dinsmore S., Dambrosia J., Dalakas M.C. A double-blind, Arch Phys Med Rehabil 1993; 74: 1165-1167.
placebo-controlled trial of high-dose prednisone for the 41. Oncu J., Durmaz B., Karapolat H. Short-term effects of aerobic treatment of post-poliomyelitis syndrome. Ann N Y Acad Sci 1995; exercise on functional capacity, fatigue, and quality of life in patients with post-polio syndrome. Clin Rehabil 2009; 23: 155-163.
60. Stein D.P., Dambrosia J.M., Dalakas M.C. A double-blind, 42. Dean E., Ross J. Effect of modified aerobic training on move - placebo-controlled trial of amantadine for the treatment of fatigue ment energetics in polio survivors. Orthopedics 1991; 14: 1243- in patients with the post-polio syndrome. Ann N Y Acad Sci 1995; 43. Heim M., Yaacobi E., Azaria M. A pilot study to determine the 61. Mizuno M., Quistorff B., Theorell H. i wsp. Effects of oral efficiency of lightweight carbon fibre orthoses in the management supplementation of coenzyme Q10 on 31P-NMR detected of patients suffering from post-poliomyelitis syndrome. Clin skeletal muscle energy metabolism in middle-aged post-polio subjects and normal volunteers. Mol Aspects Med 1997; 18 (supl.): 44. Brehm M.A., Beelen A., Doorenbosch C.A. i wsp. Effect of carbon-composite knee-ankle-foot orthoses on walking efficien - 62. Skough K., Krossen C., Heiwe S. i wsp. Effects of resistance cy and gait in former polio patients. J Rehabil Med 2007; 39: 651- training in combination with coenzyme Q10 supplementation in patients with post-polio: a pilot study. J Rehabil Med 2008; 40: 45. Klefbeck B., Lagerstrand L., Mattsson E. Inspiratory muscle training in patients with prior polio who use part-time assisted 63. Bruno R.L., Zimmerman J.R., Creange S.J. i wsp. Bromocriptine ventilation. Arch Phys Med Rehabil 2000; 81: 1065-1071.
in the treatment of post-polio fatigue: a pilot study with 46. Weinberg J., Borg J., Bevegard S. i wsp. Respiratory response implications for the pathophysiology of fatigue. Am J Phys Med to exercise in postpolio patients with severe inspiratory muscle dysfunction. Arch Phys Med Rehabil 1999; 80: 1095-1100.
64. Trojan D.A., Cashman N.R. Fibromyalgia is common in a post - 47. Gillis-Haegerstrand C., Markstrom A., Barle H. Bi-level po - poliomyelitis clinic. Arch Neurol 1995; 52: 620-624.
sitive airway pressure ventilation maintains adequate ventilation 65. Farbu E., Rekand T., Vik-Mo E. i wsp. Post-polio syndrome in post-polio patients with respiratory failure. Acta Anaesthesiol Scand patients treated with intravenous immunoglobulin: a double- blinded randomized controlled pilot study. Eur J Neurol 2007; 48. Bach J.R. Management of post-polio respiratory sequelae. Ann N Y Acad Sci 1995; 753: 96-102.
66. Kaponides G., Gonzalez H., Olsson T. i wsp. Effect of intravenous 49. Abaza M.M., Sataloff R.T., Hawkshaw M.J. i wsp. Laryngeal immunoglobulin in patients with post-polio syndrome – an uncon- manifestations of postpoliomyelitis syndrome. J Voice 2001; 15: trolled pilot study. J Rehabil Med 2006; 38: 138-140.
67. Gonzalez H., Ottervald J., Nilsson K.C. i wsp. Identification of 50. Sonies B.C., Dalakas M.C. Dysphagia in patients with the post- novel candidate protein biomarkers for the post-polio syndrome polio syndrome. N Engl J Med 1991; 324: 1162-1167.
– implications for diagnosis, neurodegeneration and 51. Soderholm S., Lehtinen A., Valtonen K. i wsp. Dysphagia and neuroinflammation. J Proteomics 2009; 71: 670-681.
dysphonia among persons with post-polio syndrome – a challenge 68. Dalakas M.C. Role of IVIg in autoimmune, neuroinflammatory in neurorehabilitation. Acta Neurol Scand 2010; 122: 343-349.
and neurodegenerative disorders of the central nervous system: 52. Sonies B.C. Dysphagia and post-polio syndrome: past, present, present and future prospects. J Neurol 2006; 253 Suppl 5: and future. Semin Neurol 1996; 16: 365-370.
53. Sonies B.C., Dalakas M.C. Progression of oral-motor and 69. Gonzalez H., Sunnerhagen K.S., Sjoberg I. i wsp. Intravenous swallowing symptoms in the post-polio syndrome. Ann N Y Acad immunoglobulin for post-polio syndrome: a randomised controlled trial. Lancet Neurol 2006; 5: 493-500.
54. Vasconcelos O.M., Prokhorenko O.A., Salajegheh M.K. i wsp.
70. Haziza M., Kremer R., Benedetti A. i wsp. Osteoporosis in Modafinil for treatment of fatigue in post-polio syndrome: a postpolio clinic population. Arch Phys Med Rehabil 2007; 88: a randomized controlled trial. Neurology 2007; 68: 1680-1686.
55. Horemans H.L., Nollet F., Beelen A. i wsp. Pyridostigmine in 71. Mohammad A.F., Khan K.A., Galvin L. i wsp. High incidence postpolio syndrome: no decline in fatigue and limited functional of osteoporosis and fractures in an aging post-polio population.
improvement. J Neurol Neurosurg Psychiatry 2003; 74: 1655-1661.
Eur Neurol 2009; 62: 369-374.
Neurologia i Neurochirurgia Polska 2012; 46, 4 72. Alvarez A., Kremer R., Weiss D.R. i wsp. Response of post - poliomyelitis patients to bisphosphonate treatment. PM R2010; 2: 1094-1103.
73. Hollingsworth L., Didelot M.J., Levington C. Post-polio syn - drome: psychological adjustment to disability. Issues Ment HealthNurs 2002; 23: 135-156.
74. Bruno R.L., Frick N.M. The psychology of polio as prelude to post-polio sequelae: behavior modification and psychotherapy.
Orthopedics 1991; 14: 1185-1193.
75. Bruno R.L. Preventing complications in polio survivors un - dergoing surgery. PPS Monograph Series. Volume 6(2). HarvestPress, Hackensack 1996.
76. Bruno R.L., Sapolsky R., Zimmerman J.R. i wsp. Patho physiology of a central cause of post-polio fatigue. Ann N Y Acad Sci 1995; 753: 257-275.
77. Bordes J., Gaillard P.E., Lacroix G. i wsp. Spinal anaesthesia guided by computed tomography scan in a patient with severepost-polio sequelae. Br J Anaesth 2010; 105: 702-703.
Neurologia i Neurochirurgia Polska 2012; 46, 4

Source: http://postpolio.ofoonr.lublin.pl/Zespol%20post-polio%20czII.pdf

Prsaanvils_updated

News Release FOR IMMEDIATE RELEASE Contact: Caren Henry Tel: 215-238-8500 x1412 Vox Medica Awarded Two PRSA Silver Anvil Awards of Excellence ARICEPT® Multicultural Communications Program Earns National Recognition for Demonstrated Results PHILADELPHIA, PA — June 9, 2009 — Vox Medica, a leading independent health care communications company, received two prestigious Silver

thebridgesurgery.co.uk

A patient information booklet for adults who have diabetes and use insulin Diabetes: insulin, use it safely About this booklet This booklet explains how you could help yourself be safer when using your insulin. It explains about an Insulin Passport and helps you understand about errors or mistakes that are very unlikely but could happen to you. Advice is given to h

Copyright ©2010-2018 Medical Science